Cronista do cotián

Viviu na época dos grandes: desde Camilo Castelo Branco, en Portugal, a Pedro Antonio de Alarcón, en España, ou Gustave Flaubert ou Georges Sand, en Francia. E aínda que Júlio Dinis non alcanzou a transcendencia internacional doutros, o seu legado literario na narrativa portuguesa segue tan vivo hoxe como onte. Considerado un dos máis excelsos escritores lusos do século XIX, Dinis é un deses personaxes que non pasan de moda, aos que sempre hai que volver para redescubrir o retrato dunha sociedade e dunha época.

Júlio Dinis é o pseudónimo de Joaquim Guilherme Gomes Coelho, nacido no Porto o 14 de novembro de 1839 e falecido na mesma cidade o 12 de setembro de 1871 por mor da tuberculose. Formado en medicina, foi tamén profesor na Escola Médico-Cirúrxica do Porto, pero os seus constantes problemas de saúde impulsárono a refuxiarse en varias localidades rurais do país que se converterían no principal pano de fondo das súas obras. Residiu primeiro en Grijó e logo en Ovar na casa dunha tía, Rosa Zagalo Gomes Coelho. Esperando unha cura que nunca chegou, cambiou de aires e estivo dúas veces en Madeira, ademais doutras peregrinacións por todo o país. Neses ambientes rurais atopou inspiración para a súa obra, en transición entre o romanticismo e o realismo.

A pesar da súa curta vida, o «cronista de afectos puros» escribiu novela, contos, ensaios e algunhas obras teatrais. O seu romance máis coñecido, As Pupilas do Senhor Reitor, foi publicado por entregas no Jornal do Porto en 1866 ata que finalmente viu a forma de libro. É obra varias veces levada ao cinema e televisión, ademais de representada. Un ano antes tamén se deu a coñecer ao público outro dos seus títulos ineludibles, Uma Familia Inglesa e, antes do seu falecemento, con apenas 31, Os fidalgos da Casa Mourisca. Tras a súa morte foron levados á imprenta Inéditos e Esparsos en dous volumes, así como as súas Poesías, que viron a luz entre 1873 e 1874.

Dinis foi o creador do «romance camponês» e os seus protagonistas están sacados na súa maioría de persoas coas que viviu ou contactou na vida real, imbuídas de tanta naturalidade que sempre resultan familiares, algunhas no sentido máis literal como no caso da tia Doroteia, de A Morgadinha dos Canaviais, inspirada pola propia irmá da súa nai, en cuxa casa viviu cando se trasladou a Ovar, ou de Jenny, para a cal a inspiración foi insuflada pola súa curmá e madriña, Rita de Cássia Pinto Coelho.

O amor é o gran tema dos seus romances, sen o clima de traxedia e fatalismo que marcou a novela pasixonal de Camilo Castelo Branco. Os enredos, que viran ao redor de problemas amorosos e familiares, son máis simples e ao final os malentendidos acláranse e todo se resolve.

Destaca tamén na súa obra, á parte dos trazos de realismo e obxectividade, a linguaxe sinxela e sen o ton declamatorio tan común entre os escritores románticos. Co seu estilo espontáneo e suxestivo, anticipouse ás técnicas realistas ao abordar os costumes e as relacións sociais, especialmente en Os fidalgos da Casa Mourisca (1871), onde adquire máis densidade, aínda que toda a súa obra se caracteriza pola fluidez e unha lectura amena, ademais de optimista. As súas páxinas, cheas de optimismo e fe na humanidade, contrastan coa súa vida marcada pola enfermidade.

O legado de Dinis perdura tanto na literatura como na toponimia. Son 71 as localidades de Portugal que contan con rúas que levan o seu nome, ademais doutras que o homenaxean con bustos ou estatuas. No número 56 da Rua de Cedofeita, unha placa lembra o seu lugar de nacemento. Ademais, Porto réndelle memoria cunha estatua no Largo do Professor Abel Salazar no centro da cidade. Por outra banda, Ovar recórdao co museo Júlio Dinis situado na casa onde residiu en 1863, considerada unha auténtica «casa vareira», declarada de Interese Público en 1984 e aberta ao público como espazo museístico en 1996.

Suscríbete para seguir leyendo